Yüce Allah (c.c.), insanı diğer varlıklardan farklı özelliklerde yaratmıştır. Bu özelliklerin başında, insanın akıllı ve düşünebilen bir varlık oluşu gelir. İnsan bu özelliği sayesinde doğruyu yanlıştan, iyiyi kötüden, güzeli çirkinden ayırt eder. Yeni yeni bilgiler edinir. Çeşitli inceleme ve araştırmalar yapar. Doğa olaylarını gözlemler. Evrenin nasıl var olduğunu merak eder. Bilimsel çalışmalar yaparak pek çok konuda yeni buluşlar gerçekleştirir. Niçin yaratıldığını ve ölümden sonra ne olacağını öğren- meye çalışır. Çeşitli sanatsal ve kültürel etkinliklerde bulunur. Teknolojik araç ve gereçler yaparak uygarlığı oluşturur. Böylece kendini geliştirir; mutlu, huzurlu ve başarılı olmanın yollarını arar. İnsan bütün bunları aklıyla düşünerek yapar. Bundan dolayı akıl, insan için büyük bir nimettir.
İslam dinine göre ibadetlerden sorumlu olmak için akıllı ve ergenlik çağına girmiş olmak gerekir.
Sorumluluk gerektiren görev ve hizmetlerde akıl sağlığı önemlidir. Çünkü akıl; inceleme, düşünme, sorgulama, kavrama, açıklama ve karar vermenin ön koşuludur. Bundan dolayı akıl sağlığı yerinde olmayan zihinsel engelliler askerlik gibi vatandaşlık görevlerinden muaftırlar. Ayrıca böyle kişiler kamu hizmetlerinde de görev alamazlar.
Vatandaşlık görevlerinde ve kamu hizmetlerinde aranan akıl sağlığı şartı, dini sorumlulukta da aranır. Akıl sağlığı, dinî sorumluluğun başta gelen şartıdır. Dinin öğütlerini kavrayabilmek, onları yorumlayıp bir karara varabilmek için sağlıklı düşünme yeteneğine sahip olmak gerekir. Nitekim Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v.), “insanı insan yapan aklıdır, aklı olmayanın dini de yoktur.”1 buyurmuştur. Başka bir hadisinde de ergenlik çağına gelinceye kadar çocuktan dinî sorumluluğun kaldırıldığını bildirilmiştir.
Peygamberimizin (s.a.v.) konuyla ilgili hadislerini yorumlayan İslam bilginleri, dinî sorumluluğun kurallarını belirlemişlerdir. Buna göre dinî sorumluluk için insanda iki şartın bulunması gerekir:
-
Akıllı olmak,
-
Ergenlik çağ›na gelmek.
Zihinsel engelliler ile ergenlik çağ›na gelmemiş çocukların dinî sorumlulukları yoktur.
Dini sorumluluk şartlarını taşıyan kişi, Yüce Allah’ın (c.c.) emir ve yasaklarından sorumludur. Allah (c.c.), insandan, kendi varlığına ve birliğine inanmasını ister. İyi, güzel, yararlı davranışlarda bulunmasını öğütler. Güzel ahlak ilkelerine uymasını emreder. Doğruluğu, iyiliği ve yardımsever olmayı buyurur. Kötü ve zararlı davranışlardan ise kaçınmak gerektiğini belirtir. Bütün bunları ancak tam olarak aklını kullanabilenler yerine getirebilir. Bu nedenle de akıl, dinî sorumluluğun ön koşuludur.
Size göre ergenlik çağına ulaşmamış çocuklar neden dinî sorumluluk sahibi değildirler?
